De Vlaamse overheid koestert sinds 1999 de ambitie om haar ambtenaren samen te brengen in de Vlaamse Administratieve Centra (VAC). Die worden opgetrokken in de vijf provinciehoofdsteden, telkens in de onmiddellijke omgeving van de grote stations. De Virginie Lovelingtoren naast het station van Gent-Sint-Pieters is het laatste en grootste VAC in de reeks.

De bouw van de toren betekent het startschot van een ambitieus stadsvernieuwingsproject op een in onbruik geraakt spoorwegemplacement. Het masterplan voorziet in een nieuwe wijk met enkele torengebouwen langs de sporenbundel. Dicht bij het station gaat de voorkeur uit naar kantoren, terwijl het plan verderop ook woningen en meer groenruimte toelaat.

fotografie: Filip Dujardin - Sarah Blee - Liesbet Goetschalckx

De internationale ontwerpwedstrijd voor het VAC stelde enkele stringente randvoorwaarden. Het masterplan schrijft een tweeledig gebouw voor dat bestaat uit een kantoortoren tegen de spoorwegberm en een lagere, meer 'publieke arm' langs de Koningin Fabiolalaan, waarin onder meer een tentoonstellingsruimte, een auditorium, een polyvalente zaal en een kinderopvang zijn ondergebracht. Het L-vormige grondplan bakent een onderliggend plein af. Het is een druk 'transferium' voor openbaar vervoer, met een kluwen van tramsporen, bushaltes en fietsenstallingen. Onder het gebouw bevindt zich een parkeergarage voor de forenzen.

In enkele gestes biedt het winnende ontwerp een antwoord op een aantal complexe stedelijke uitdagingen. De eerste uitdaging bestaat erin om het kantoorprogramma te combineren met het transferium voor openbaar vervoer. Om te vermijden dat het drukke verkeer het publieke karakter van de toren hindert, bevindt de inkompartij zich ter hoogte van een opgetild, stedelijk voorplein. Het verhoogde maaiveld zweeft boven het transferium. Het neemt afstand van de drukte en biedt rust en overzicht. Het betreden van het gebouw wordt zichtbaar door de markante hellingbaan die vertrekt aan het stationsplein.

De tweede uitdaging bestaat erin om het grootschalige programma in te passen in het kwetsbare stedelijke weefsel. Vooral de verhouding tot de woonbuurt langs de Koningin Fabiolalaan is delicaat. Om de schaal in relatie te brengen met de kleinschalige buurt, verlegt het ontwerp een deel van het voorziene volume van de arm naar de toren. De woningen langs de Koningin Fabiolalaan kijken tegen een meer bescheiden gebouw aan, terwijl de toren hoger wordt, en dus slanker lijkt. De indruk van een slanke toren is nog verder versterkt door de toren op te delen in twee geschrankte volumes. Het auditorium, zichtbaar gemaakt in een uitkraging en in de grote glazen vensters, benadrukt het publieke karakter van de arm.

De derde uitdaging is de integratie van de toren in het ruimere stadsbeeld. Met het VAC wordt een nieuwe toren toegevoegd aan de historische 'Gentse torenrij'. Verschillende ontwerpkeuzes geven de toren een menselijk gezicht. De toren heeft een bakstenen gevel. Het ongebruikelijke, bijna vernaculaire materiaalgebruik legt een relatie met de materialiteit van de historische stad. In de bakstenen gevel zijn grote erkers uitgesneden met vides die telkens twee kantoorvloeren met elkaar verbinden en de ambtenaren unieke zichten bieden op de stad. Het beeld van de erkers in de gevel doorbreekt de anonimiteit van de kantoortoren. De erkers insinueren menselijke aanwezigheid. Het gebouw begint te spreken.

Vlaams Administratief Centrum Gent winnaar Iconic Awards 2015